Tuesday, July 31, 2018

Letters in the News: Finding Love Letters


Dúas noticias recentes que me teñen fascinada. Ambas relacionadas coa descuberta de cartas que estaban dalgún xeito agochadas.

A primeira do Daily Mail, que nos relata o descubrimento accidental dunha galesa, Sarah Quic, dunha morea de cartas de amor que datan dos anos 40-50. Os documentos pertencían a Rena e John, unha parella que tivo que estar separada mentres el servía na RAF. Sarah puxo unha entrada no Facebook buscando información e finalmente atopou á parella e vailles entregar as cartas e coñecelos en persoa. 

É curioso porque Sarah indica que as cartas lle mostraron "unha fotografía dunha era na que o amor e a comunicación eran moito máis fáciles". Quéixase de que nunca recibiu unha carta da súa parella e indica que van preparar xuntos unha "caixa da memoria" para que os seguintes habitantes da casa a atopen.

A segunda é esta noticia de El País. A descuberta, neste caso, foi de Patricia Marín. No 2007, cando acabou os seus estudos de Filoloxía, andaba a recopilar información para a súa tese doutoral sobre as relacións de Cervantes con políticos e intelectuais do seu tempo. Viaxou a Italia para investigar o arquivo da familia Colonna, xa que Ascanio Colonna foi o primeiro mecenas do escritor, de feito dedicoulle La Galatea

Alá foi ás montañas do Lacio, ao mosteiro bieito de Santa Escolástica. Atopou 20.000 cartas, das cales 500 estaban catalogadas aparte, escritas en español e firmadas con pseudónimos de muller. Agora, cunha beca Leonardo, vai afondar no contido dunhas cartas da esfera máis íntima, remexer sentimentos máis xenuínos e persoais, buscar selfies, guechos de cabelo e outros presentes que lle enviaron ao cardeal.

Para saber máis sobre se conservar ou non as cartas (de amor), convídote a ler esta entrada.

Monday, July 30, 2018

Word Buffs (VIII): "Apatticus Finch"



Apatticus Finch (seudónimo) se define como "profesor de literatura en secundaria al que sus alumnos le instan a “comportarse como un adulto”. Subrayador de libros. Rockero de vocación. Cafeadicto."



Te empezó a gustar leer...
Muy, muy tarde. El gusto por los libros vino a los 17-18 años. Lo cual me hizo (y me sigue haciendo) tener que aplicarme a fondo para recuperar todo el tiempo perdido. Curiosamente eso me hizo decantarme -también tardíamente- por la enseñanza de la literatura en la escuela pública como profesión. Y a eso me dedico hoy.

Tú como niño/a o adolescente lector
Como he dicho, exceptuando mi relación con el cómic, no fui buen lector de niño.

¿Un libro o varios al mismo tiempo?
Varios al mismo tiempo. Diferentes momentos del día o diferentes días de la semana piden distintos tipos de libro.

¿Comprar los libros o leerlos prestados?
Comprarlos. Para mí subrayar o escribir en el libro es una necesidad, un modo de hacer propia la lectura. Y no quedas muy bien con la persona que te lo prestó si se lo devuelves lleno de líneas naranjas y anotaciones en los márgenes. También prefiero comprar porque pasear las librerías, hasta dar con lo que quieres llevarte a casa, es parte del gusto. 

¿Guardarlos o dejarlos ir?
Me cuesta desprenderme de libros, pero disfruto si puedo regalar uno que estoy seguro que la otra persona va a disfrutar.

Lugares para leer
Fuera de los comunes, tengo especial gusto por aviones, trenes y autobuses. También los bares y cafeterías.

La lectura - ¿en solitario?
No necesariamente, pero, por lo general, sí.

Rituales lectores
Un lápiz naranja al lado. Y café.

¿Qué estás leyendo ahora mismo?
Cuentos completos de Roal Dahl, Vida amorosa de Charles Baudelaire, de Camille Mauclair, Alfabeto, de Inger Christensen, Macanudo 12, de Liniers y La historia del Heavy Metal, de Andrew O’Neill.

¿Qué leerás a continuación?
Un andar solitario entre la gente, de Antonio Muñoz Molina, Ordesa de Manuel Vilas y Cumbres Borrascosas, de Emily Bronte.

¿En qué momento decides dejar de leer un libro? ¿Das segundas oportunidades?
Siempre pienso que me falta tanto por leer, que no suelo dar segundas oportunidades a libros con los que me peleo. 

¿Qué libros están en la lista de “volver a leer”?
Hay libros a los que estoy continuamente volviendo: Las flores del mal, de Baudelaire, la poesía completa de Joan Margarit, Todos nosotros, de Raymond Carver… Pero si tengo que poner alguno en concreto que tengo ganas de volver a abrir, El jinete polaco de Muñoz Molina.

 Si solo pudieses rescatar un libro de tu estantería, sería...
El Quijote, y, aunque fuese entre los dientes, Las flores del mal.

Un libro que está sobrevalorado
Los críticos se encargan de eso. En el pecado llevan la penitencia. 

Un libro que se te resistió
La regenta. Se me atragantó una y otra vez.

Una cita/un verso

De Satán o de Dios ¿qué importa? Ángel o Sirena,
¿Qué importa si, tornas —hada con ojos de terciopelo,
Ritmo, perfume, fulgor ¡oh, mi única reina!—
El universo menos horrible y los instantes menos pesados? 

Autores/as favoritos/as
Como mi memoria es un desastre, cuando me hacen esta pregunta siempre dejo fuera muchos autores, y luego paso semanas reprochándomelo. Aun así, voy a nombrar los primeros doce que me vengan a la cabeza y ahí lo dejo: Baudelaire, Poe, Larra, Mary Shelley, Juan Rulfo, Luis Cernuda, García Lorca, Cortázar, Raymond Carver, Alejandra Pizarnik, Joan Margarit, y Bill Watterson.

Leer en otros idiomas...
Complicado. Únicamente algo de poesía en gallego y en inglés… pero, por lo general, en castellano

Completa como quieras:
· El cómic... me ha hecho muy feliz a lo largo de mi vida. Es un género literario más, con cotas que nada tienen que envidiar a los géneros llamados canónicos.

· El ensayo... va unido a la necesidad de conocer más y más.

· Los libros infantiles y juveniles...

Un buen libro juvenil sigue siendo un buen libro para un adulto. Nunca me cansaré de leer Momo o Mi familia y otros animales.

· La novela…nos lleva a los lugares y a calzar las botas de aquellos que siempre quisimos ser.

· La poesía... la emoción. Lo que nos convierte en humanos. Encontrar poesía en cualquier ámbito de lo humano (en un gesto, palabra, melodía…) es la mejor experiencia de la vida.

· El teatro... es el espejo necesario donde mirarnos.

Un recuerdo o anécdota relacionados con la lectura
Leí todos los cuentos de Poe haciendo guardia noche tras noche en una garita apoyado en un fusil. Aquello me convenció de que como cuerpo de élite era una catástrofe, pero como lector podía tener algún futuro...

Stephen King hablaba del "constant reader", ¿tú lo eres o hay períodos en los que prefieres no leer?
Hay periodos en los que no apetece. Ni lo más mínimo. Afortunadamente, son pocos. 

Lees porque… me emociona. Porque (en palabras de Baudelaire) me abre la puerta de un infinito que amo y jamás he conocido.

¿Escribes algo? ¿Que?
Sí. Poesía. Siempre ando con un montón de papeles encima y repitiéndome aquello de “este año lo publico” pero ahí sigo. Además de eso, lo que más escribo son canciones.

Escribes porque...  no tengo memoria. Porque me cuesta rehacer mis recuerdos o las sensaciones de las cosas. Porque un poema, o una canción son las verdaderas fotografías de quiénes somos.

Otra cosa que quieras compartir 
Dar las gracias por la invitación. Ha sido muy divertido.


Would you like to listen to this word buff singing a text of his own?

 Puedes escuchar "Espacios en blanco", del disco Almas en el alambre.

Para saber más:

  • Perfil de Apatticus en Twitter

Sunday, July 29, 2018

The Heart in Poems: Gabriel Ferrater



“Di, ¿por qué me hiciste
confiar en mí?”
¿Te he podido engañar,
corazón tan perplejo?
“Me has querido sobornar,
cauto, sin orgullo.”
Sin espera, con orgullo,
te me entregaste.
“¡Y era para hacerme daño
cuando viniera hoy!”
Oh, ¿cómo te me has creído
que me serías fiel?

Traducción de José María Valverde

Saturday, July 28, 2018

Words in Poems: Reinaldo Arenas



Introducción del símbolo de la fe 

Sé que más allá de la muerte
está la muerte,
sé que más acá de la vida
está la estafa.
Sé que no existe el consuelo
que no existe
la anhelada tierra de mis sueños
ni la desgarrada visión de nuestros héroes.
Pero
te seguimos buscando, patria,
en las traiciones del recién llegado
y en las mentiras del primer cronista.
Sé que no existe el refugio del abrazo
y que Dios es un estruendo de hojalata.
Pero
te seguimos buscando, patria,
en las amenazas del nuevo impostor
y en las palmas que revientan buldoceadas.
Sé que no existe la visión
del que siempre parece entre las llamas
que no existe la tierra presentida.
Pero
te seguimos buscando, tierra,
en el roer incesante de las aguas,
en el reventar de mangos y mameyes,
en el tecleteo de las estaciones
y en la confusión de todos los gritos.
Sé que no existe la zona del descanso
que faltan alimentos para el sueño,
que no hay puertas en medio del espanto
Pero
te seguimos, buscando, puerta,
en las costas usurpadas de metralla,
en la caligrafía de los delincuentes,
en el insustancial delirio de una conga.
que hay un enorme torrente de ofensas aun guardadas
y arsenales de armas estratégicas,
que hay palabras malditas, que hay presiones
y que en ningún sitio está el árbol que no existe.
Pero
te seguimos buscando, árbol,
en las madrugadas de cola para el pan
y en las noches de colas para el sueño.
Te seguimos buscando, sueño,
en las contradicciones de la historia
en los silbidos de las perseguidoras
y en las paredes atestadas de blasfemias.
que no hallaremos tiempo
que no hay tiempo ya para gritar,
que nos falta la memoria,
que olvidamos el poema, que, aturdidos,
acudimos a la última llamada
(El agua, la cola del cigarro).
Pero
te seguimos buscando, tiempo,
en nuestro obligatorio concurrir a mítines,
funerales y triunfos oficiales,
y en las interminables jornadas en el campo.
Te seguimos buscando, palabra,
por sobre las charlas de las cacatúas
y el que vendió su voz por un paseo,
por sobre el cobarde que reconoce el llanto
pero tiene familias… y horas de recreo.
Te seguimos trabajando, poema,
por sobre la histeria de las multitudes
y tras la consigna de los altavoces,
más allá del ficticio esplendor y las promesas.
Que es ridículo invocar la dicha
que no existe ‘la tierra tan deseada’
que no hallaran calma nuestras furias.
Todo eso lo sé.
Pero te seguimos buscando, dicha,
en la memoria de un gran latigazo
y tras el escozor de la última patada.
Te seguimos buscando, tierra,
en el fatigado ademan de nuestros padres
y en el obligatorio trotar de nuestras piernas.
Te seguimos buscando, calma,
en el infinito gravitar de nuestras furias
en el sitio donde confluyen nuestros huesos
en los mosquitos que comparten nuestros cuerpos
en el acoso por sueños y aceras
en el aullido del mar
en el sabor que perdieron los helados
en el olor del galán de noche
en la idea convertida en interjecciones ahogadas
en las noches de abstinencia
en la lujuria elemental
en el hambre de ayer que hoy hambrientos condenamos
en la pasada humillación que hoy humillados denunciamos.
En la censura de ayer que hoy amordazados señalamos
en el día que estalla
en los épicos suicidios
en el timo colectivo
en el chantaje internacional
en el pueril aplauso de las multitudes
en el reventar de cuerpos contra el muro
en las mañanas ametralladas
en la perenne infamia
en el impublicable ademan de los adolescentes
en nuestra voracidad impostergable
en el insolente estruendo de la primavera
en la ausencia de dios
en la soledad perpetua
y en el desesperado rodar hacia la muerte
Te seguimos buscando
te seguimos
te seguimos.

Friday, July 27, 2018

Letters in Poems: Adília Lopes (II)






QUADRA JÁ ANTIGA

A rapariga que esperava muito
as cartas do namorado
que lhe escrevia muito pouco
casou-se com o carteiro

Thursday, July 26, 2018

Letters on TV: Cartas en el tiempo

Mi último gran descubrimiento:  Cartas en el tiempo. Un programa en el que trabaja casi el mismo equipo que realizó entre 2009 y 2016 La mitad invisible.  Ellos mismos explican cómo surgió la idea para esta producción:
"Llegamos a los 90 capítulos, pasamos siete años aprendiendo, investigando y encontrando elementos invisibles de muchas obras y sus autores. Entre esas búsquedas en muchas ocasiones encontrábamos objetos personales, fotos, diarios y también cartas… Estas últimas siempre nos emocionaban, era como entrar en un momento determinado de una vida, como escuchar a quien había escrito esas pocas líneas. Y sin embargo el formato del programa sólo nos permitía poner un par de imágenes o leer una frase. El espectador se perdía la emoción del saludo, las preguntas sobre el estado de salud, los elementos más o menos importantes que contaba y la afectuosa despedida del autor. “Tenemos que encontrar la manera de enseñar cartas enteras”, nos dijimos en alguna ocasión."



La serie se presentó en 2016 y se pudo ver a partir de abril de 2018. Yo llegué tarde y la descubrí cuando ya había terminado, a través de las redes sociales. No puedo estar más agradecida por esos tweets con formato de carta tan sugerentes como atractivos que me llevaron al cofre del tesoro. Un programa en el que las cartas son hilo conductor y protagonistas, guiándonos a través de nuestra historia política, social y cultural.

"El formato consiste en combinar la emoción de una carta con el interés del momento histórico al que pertenece. Así en cada carta –cada capítulo contiene dos o tres cartas con una temática común- tenemos la interpretación de un actor o actriz en el papel de autor o destinatario de la misiva y entrevistas a personas, en su mayoría historiadores, que nos ayudan a entender el contexto de la carta y la importancia de ésta."
En los diferentes capítulos se nos presentan, entre otras, cartas de amor, con mensajes ocultos, o desde el exilio.  Igual de completo y detallado es el blog,  que nos desvela los secretos de Velintonia, la "casa de la poesía";  la historia de Matilde Landa, escritora republicana desconocida que acabó suicidándose; el Consultorio de la señora Francis o el periplo vital de las "niñas de Rusia.

Wednesday, July 25, 2018

Hands in Poems: Joan Margarit (VIII)



Faros en la noche

Intento seducirte en el pasado.
Las manos al volante y esta luz
de club nocturno del tablier me dejan
-fantasía invernal- bailar contigo.
Detrás de mí, igual que un gran camión,
el mañana hace ráfagas de luces.
No lo conduce nadie y me adelanta,
pero ahora tú y yo viajamos juntos
y el coche puede ser el dos caballos
de los años sesenta hacia París.
“Je ne regrette rien” canta Edith Piaf.
Bajo la ventanilla, entra la noche
fria de la autopista, y el pasado
se aproxima de cara, velozmente:
cruza y me ciega sin bajar las luces.

Tuesday, July 24, 2018

Words in Poems: Eugénio de Andrade




Adeus
Já gastámos as palavras pela rua, meu amor, 
e o que nos ficou não chega 
para afastar o frio de quatro paredes. 
Gastámos tudo menos o silêncio. 
Gastámos os olhos com o sal das lágrimas, 
gastámos as mãos à força de as apertarmos, 
gastámos o relógio e as pedras das esquinas 
em esperas inúteis. 

Meto as mãos nas algibeiras e não encontro nada. 
Antigamente tínhamos tanto para dar um ao outro; 
era como se todas as coisas fossem minhas: 
quanto mais te dava mais tinha para te dar. 

Às vezes tu dizias: os teus olhos são peixes verdes. 
E eu acreditava. 
Acreditava, 
porque ao teu lado 
todas as coisas eram possíveis. 

Mas isso era no tempo dos segredos, 
era no tempo em que o teu corpo era um aquário, 
era no tempo em que os meus olhos 
eram realmente peixes verdes. 
Hoje são apenas os meus olhos. 
É pouco, mas é verdade, 
uns olhos como todos os outros. 

Já gastámos as palavras. 
Quando agora digo: meu amor, 
já se não passa absolutamente nada. 
E no entanto, antes das palavras gastas, 
tenho a certeza 
que todas as coisas estremeciam 
só de murmurar o teu nome 
no silêncio do meu coração. 

Não temos já nada para dar. 
Dentro de ti 
não há nada que me peça água. 
O passado é inútil como um trapo. 
E já te disse: as palavras estão gastas. 

Adeus. 

Monday, July 23, 2018

The Heart in Poems: Safo (IV)

(Grécia, Lesbos, 625 a.e.c.-580 a.e.c)

Semelhante aos deuses me parece
o homem que diante de ti se senta
e, tão doce, a tua voz escuta,

ou amoroso riso - que tanto agita
meu coração de súbito, pois basta ver-te
para que nem atine com o que diga,

ou a língua se me torne inerte.
Um subtil fogo me arrepia a pele,
deixam de ver meus olhos, zunem meus ouvidos,

o suor inunda-me o corpo de frio,
e tremendo toda, mais verde que as ervas,
julgo que a morte não pode tardar.

[Tradução de Eugénio de Andrade]


Sunday, July 22, 2018

The Heart in Poems


Anónimo
(Egito, 1567 a.e.c-1085a.e.c.)

Tu, minha és, meu amor,
O meu coração esforça-se para alcançar o cimo do teu amor.
Vê, encanto, a armadilha que montei com as minhas
Próprias mãos.

Vê os pássaros de Punt,
Perfume de asas
Como cuva de mirra
Caindo sobre o Egito.

Vamos ver o trabalho que as minhas mãos fizeram, 
Vamos os dois, juntos por esses campos.

[Tradução de Helder Moura Pereira]


Saturday, July 21, 2018

Letters in Poems: María do Cebreiro (VII)


M. (9) (extracto)

Corrías diante de min empuxado polas regras do teu corpo longo e delgado, que non eran as do meu.

Un día, estando eu lonxe, escribíchesme unha postal sobre as parellas que paseaban de man dadas.

Foi unha soa vez, pero entendín que iso tamén era importante para ti.

Friday, July 20, 2018

Hands in Poems: E.E. Cummings (II)



somewhere i have never travelled,
gladly beyond any experience,
your eyes have their silence: 
in your most frail gesture are things which enclose me, 
or which i cannot touch because they are too near 


your slightest look easily will unclose me 
though i have closed myself as fingers,
 you open always petal by petal myself as Spring opens
 (touching skilfully,mysteriously)her first rose

 or if your wish be to close me,i and 
my life will shut very beautifully,suddenly,
 as when the heart of this flower imagines
 the snow carefully everywhere descending; 

nothing which we are to perceive in this world equals
 the power of your intense fragility:whose texture
 compels me with the colour of its countries,
 rendering death and forever with each breathing

 (i do not know what it is about you that closes
 and opens;only something in me understands
 the voice of your eyes is deeper than all roses) 
nobody,not even the rain, has such small hands

Thursday, July 19, 2018

Words in Poems: Erri De Luca (X)

Nota di geografia

Le coste del Mediterraneo si dividono in due,
di partenza e di arrivo, però senza pareggio:
più spiagge e più notti d'imbarco, di quelle di sbarco,
toccano Italia meno vite, di quante salirono a bordo.
A sparigliare il conto la sventura, e noi, parte di essa.
Eppure Italia è una parola aperta, piena d'aria.

En Solo andata (2005)

Wednesday, July 18, 2018

Letters in Poems: Konstantino Kavafis (II)



LXXXVII

IMENO 
(1919)

"... Deben amarse sobre todo
los mórbidos placeres de la corrupción;
encontrar el cuerpo que siente como desea,
el que en su morbosidad y desenfreno ofrezca
un verdadero goce erótico, desconocido para la normalidad..."

Extracto de una carta
del joven Imeno (de familia patricia), famoso 
en Siracusa por su libertinaje,
en los lujuriosos tiempos del tercer Miguel.

En Poesías completas (2007)

Tuesday, July 17, 2018

Hands in Poems: Alba González Sanz




ANDA, MUJER, LEVÁNTATE DE TI

Tu soledad está ocupada.
La pueblan los fantasmas,
los espejos del ser
enseñando a ocultarse.
Tu soledad está ocupada
de órganos impuestos.
Alguien mueve tus labios.
Alguien siente por ti
el miedo a tu soledad.

Tu soledad está ocupada
de estatuarios cadáveres,
hermosos y mudos.
Se mueven apenas
con la dulce cadencia
de muñecas sin ojos.
Llevan en las manos
laringe y lengua y queman
sus silencios estridentes
en tu corazón.

Tu soledad está ocupada.
Te enseñaron el incógnito
de tu propia vida.
Temer a la que grita,
ocultar a la que ama.
Tragar la voz y que te baste
la fría ceniza
del trayecto del astro.

Tu soledad está ocupada.
Eres tú policía y la norma.
Eres tú la que arde
en alambradas de ruido.
Tú la que temes
el silencio del cuerpo
el deseo del cuerpo
el calor de otro cuerpo
abandonarse en el cuerpo
estando sola.

Monday, July 16, 2018

Words in Books: Lapis na noite


Hai pouco máis de dous anos falábavos nesta entrada d'O espello do mundo (2016) e hoxe é con pracer que falamos de Lapis na noite (2018) de Ramón Nicolás.

Ambientado entre o presente e 1976 e 1983, durante o "Proceso" arxentino que segou unhas 30.000 vidas, a novela constitúe un relato fascinante do que supuxo ser disidente no que se considera a ditadura máis sanguenta e brutal da historia do país.

Un testemuño en forma de escrito que parece ser non só unha teima de Ramiro (p.45), senón do propio Nicolás. Nel atopamos unha ollada limpa que "con luminosidade e transparencia" (p.110) marcha do "Vigo escuro de posguerra" (p.189) nun tempo no que aínda había moito medo (p.35) cara ao Buenos Aires da emigración, dos barrios galegos coma o de San Telmo, do "Centro de Almaceneros" (p.82) e do lunfardo (p.42). 

Con esa ollada limpa relata e refire sen demorarse na negrura e a desolación, nas "lamas do peor da condición humana" (p.139) de Remus Tetu, do secuestro de nenos, a eliminación de "xornalistas desafectos" (p.96),  o Plan Cóndor (p.91), a Operación Claridade (p.146), os corpos lanzados ao mar ou incinerados na Chacarita (p.108), os chupaderos (p.138), cárceres, campos de concentración,  torturas e asasinatos. Moi ao contrario, conta desde a xenerosidade que garda "o ferrado de esperanza nos corazóns" (p.76) e consegue enchoupar a retina con pasaxes líricas coma a descrición da  paisaxe da Patagonia (p.78), o paseo de Iria e Hugo pola Playa Chisca (p.105), a lenda do xacarandá (pp.128-129) e mesmo o proceso de tortura (p.165).

A "Noite dos Lapis" (p.136) é crucial e dela trata a novela, pero alén disto, Lapis na noite  dá unha volta máis e recórdanos que "estamos feitos de anacos de memoria, e esta nunca esquece onde comezou a tomar forma" (p.70),  que de nada vale amputar e borrar (p.47) convencéndonos de que o que non se recorda, non existiu (p.37) pois "as raíces non son fáciles de arrincar, nunca" (p.38).

Comprometerse coas causas xustas conleva peaxes moi altas (p.68) pero a única que non debemos estar dispostos a pagar é a da nosa propia memoria. Só os/as que se aferran a ela, esas figuras persistentes e heroicas coma as nais e avoas de Mayo, coma Carmen Cornes (p.167), poden reivindicar a súa propia dor contra o esquecemento e o silencio e saír da néboa do terror. 

E unha vez recuperados os meandros da memoria, pórlles palabras. Se no réxime os libros desapareceron ou se prohibiron (p.143) tamén houbo quen se refuxiou neles, nese ronsel marabilloso "de palabras non oficial, clandestino, plural e fermoso" (p.63). Paralelamente, se ben os medios da época recorreron á conspiración da negación, cómpre que nós deixemos caer os recordos, coma a flor violeta do xacarandás, e os verbalicemos, abrindo de vez a caixa negra da memoria.
"Os militares foron moi conscientes do valor que encarnaba a manipulación informativa, do valor que atesouraban as palabras, dándolles a estas outros sentidos, chamando as cousas doutro xeito" (p.183)
"... a rabia escoa a través das palabras que risco e, dalgún xeito, queda aí prendida. Descoñezo se isto é o que fan os escritores cando tratan estes temas emocionais: algo semellante, paréceme, ao que denominan como o fin terapéutico da escrita. É posible curar as feridas coa palabra? Tampouco o sei" (p.137)


Sunday, July 15, 2018

Words in Poems: Nuno Júdice (IV)



CURSO DE RETÓRICA

Entra pelo portão da sintaxe, e atravessa
o bosque da gramática con as mãos do verbo,
rasgando o caminho que te irá conduzir à última
frase. Depois, recomeça tudo, embora o portão
esteja aberto, e não precises já de o empurrar
para descobrir um chão de pontos e de vírgulas,
fazendo ressoar os teus passos numa abóbada
de sinónimos. Apanha as palavras caídas, e
leva-as para o fundo do dicionário, onde
as irás juntar a um adubo de sílabas. Vê-las-ás
germinar na primavera do verso, e colherás
as suas flores no jardim da retórica, entre
estátuas de deuses e cascatas. Depois, regressa
à página de onde saíste, e fecha o portão. 

Saturday, July 14, 2018

The Heart in Poems: Edgar Allan Poe (II)




Eldorado

Gaily bedight,
A gallant knight,
In sunshine and in shadow,
Had journeyed long,
Singing a song,
In search of Eldorado.

But he grew old-
This knight so bold-
And o'er his heart a shadow
Fell as he found
No spot of ground
That looked like Eldorado.

And, as his strength
Failed him at length,
He met a pilgrim shadow-
"Shadow," said he,
"Where can it be-
This land of Eldorado?"

"Over the Mountains
Of the Moon,
Down the Valley of the Shadow,
Ride, boldly ride,"
The shade replied-
"If you seek for Eldorado!"

Friday, July 13, 2018

Words in Short Stories: Eduardo Galeano (V)


La casa de las palabras

A la casa de las palabras, soñó Helena Villagra, acudían los poetas. Las palabras, guardadas en viejos frascos de cristal, esperaban a los poetas y se les ofrecían, locas de ganas de ser elegidas: ellas rogaban a los poetas que las miraran, y que las olieran, que las tocaran, que las lamieran. Los poetas abrían los frascos, probaban palabras con el dedo y entonces se relamían o fruncían la nariz. Los poetas andaban en busca de palabras que no conocían, y también buscaban palabras que conocían y habían perdido.

En la casa de las palabras había una mesa de los colores. En grandes fuentes se ofrecían los colores y cada poeta se servía del color que le hacía falta: amarillo limón o amarillo sol, azul de mar o de humo, rojo lacre, rojo sangre, rojo vino...

Thursday, July 12, 2018

Letters in Books: El tiempo regalado


Por fin me hago con uno de los Libros del asteroide. No es sólo que los libros de este sello editorial tengan un diseño bonito con sus dos colores y tipografías; es que me gusta la visión que tiene Luis Solano y el irresistible reclamo de su catálogo: hacer una apuesta audaz e independiente por los "clásicos modernos".

Mi estreno fue El tiempo regalado (2018), de la periodista suiza Andrea Köhler, traducido por Cristina García Ohlrich. Llegué a él después de verlo recomendado en redes sociales y la lectura fue un arroyo fresco en estos días de sol. 

Köhler pone a prueba nuestra paciencia paseándonos por un elogio demorado de las transiciones, de los intermezzos de fantasía que preceden al kairós, el instante feliz (p.138). En una era en que nos irrita el "Por favor, no cuelgue", el "Downloading, 35%..." o el "Escribiendo...", Köhler destripa todos los elementos que entran en juego en el arte de esperar: el dolor, la "coreografía de la pérdida" (p.36), la exclusión, las relaciones de poder, el horror vacui, el ennui que Cioran describía tan poéticamente ("El vacío del corazón ante el vacío del tiempo" (p.67)), e incluso las más trascendentales cuestiones de la enfermedad y la muerte. 
"Esperar es una lata. Y, sin embargo, es lo único que nos hace experimentar el roer del tiempo y sus promesas" (p.11) 
"Sin duda, la pausa más misteriosa de nuestra vida es el sueño, que cada noche nos permite ensayar esa espera de la que algún día no despertaremos" (p.13) 
"El que espera se encuentra en una extraña posición: atado al potro del tiempo, es la propia alfombra roja del Elíseo de la expectativa, la que añora los primeros pasos. Así, esperar es hacerse amigo de la paradoja" (p.17) 
"Esperaba, ante mí un café, y a la espalda, los buques fantasma de las horas dilapidadas" (p.63)
"En el mejor de los casos la espera será tiempo regalado, aunque la mayoría de las veces sea simplemente tiempo perdido; sin embargo en la espera el tiempo se convierte siempre en algo palpable" (p.58)
Nos recuerda que la fruta madura a su tiempo (no al nuestro), que los horarios son algo reciente, que en los viajes el trayecto cuenta y que las transiciones también son vida. Percibimos la brutal necesidad de entrenarnos en la paciencia y en la dramaturgia de la espera (p.26), en esa  "suerte de presente insoportable" (p.27)  del que hablaba Kafka: "Y es que las sirenas que con su canto cautivador conducían hacia el abismo a los primeros viajeros que se aventuraban lejos tienen "un arma mucho más temible que su canto, que es su silencio" (p.31)

El libro es de longitud modesta pero lleno de alusiones y referencias eruditas (Beckett, Dante, Homero, Proust o Cioran entre otros) que nos deleitan en esta gira por todos los ámbitos de la espera, desde los más mundanos en la sala del médico o en el andén de una estación, hasta los más decisivos de los condenados que aguardan su ejecución o de los que esperan el amor.
"Desde que existe el servicio postal, esperar una carta es la expresión de un anhelo imposible de satisfacer. Pues el camino que recorrían los folios escritos formaba parte de la carta, así como el tiempo que permanecía en los buzones, el lapso que le llevaba llegar por barco, tren o avión a su destino. El sistema de comunicación epistolar era ante todo morada del tiempo postergado. También el carácter táctil de una carta, el papel, la letra de pluma, o quizá las manchas de tinta, el sobre, que ennoblece cada misiva y la convierte en potencial agente secreto, pertenecían a ese cruce de espacio y tiempo" (pp.79-80)

Wednesday, July 11, 2018

Hands in Poems: Rocío Acebal



EL RETORNO 

La inclinación melódica del mar
vuelve a posar tu voz sobre la arena
de vuelta en Calafell, años más tarde:
en días como éste, me pregunto
si, inhóspita sirena, has olvidado
la dignidad furtiva de aquel beso
o en los momentos íntimos retorna
aún a tu retina esa experiencia
primera del amor correspondido;

y en días como éste desearía
de nuevo retener entre mis manos
los contornos de sal que acaricié
en esta misma cala –en otro tiempo-,
aunque la toga de nostalgia cubra
después de tantos años las viejas ambiciones
aunque escondas el rostro, avergonzada

porque perduran
en nuestros cuerpos juveniles restos
de amor y de pasión,
porque es posible el gozo,
todavía.

Tuesday, July 10, 2018

Letters in Books: Ardalén


Tiña razón a libreira d'A gata tola, Ardalén (2012) é unha fermosura ante a cal a única opción é namorar.

Este emotivo relato de Miguelanxo Prado reconstrúe a historia de Fidel "o náufrago", un emigrante a Cuba. En realidade buscamos a historia de Francisco Lamas, o avó de Sabela pero, retallo a retallo, remexendo no "caixón emburullado" (p.24) da memoria de Fidel, iremos xuntando as pezas dun crebacabezas surrealista e universal que é máis grande que a vida deles mesmos.

Prado danos poucas oportunidades de coñecer ao protagonista. Coma os peixes voadores, seguimos os trazos do lapis para escapar da negrura do fondo da emigración, a ausencia, a perda da memoria e a dor.  Nas palabras atopamos as caricias do vento ávrego que dá título ao libro erguendo remuíños no camiño cara as estrelas e deixando o ronsel dunha sutileza tépeda que escorrega por ese relato que é océano.
"Eu, de pequena, fun topando pegadas del... esquecidas ou agochadas: unha foto, algunha das cartas..." (p.22) 
"Os recordos, que son moitos, van e veñen sen que consiga colocalos. Nunca estou seguro de que sucedeu antes ou despois, báilanme os nomes, as caras... É coma se o libro da miña vida alá se desfixese e me quedase nas mans unha presada de follas esparexidas que non dou ordenado de novo" (p.37) 
"Somos o que recordamos e o que os outros recordan de nós" (p.59) 
"Tantos anos e segues rumiando aquilo! Aquí encerrado, rodeado destes peixes do carallo, que me poñen nervioso, escoitando, noite tras noite, estes laios que dis que son cantos de baleas, que é como beber a tristeza a grolos..." (p.81)

Monday, July 9, 2018

Words in Poems: Luis Cernuda (VI)


Te quiero. 

Te lo he dicho con el viento, 
jugueteando como animalillo en la arena 
o iracundo como órgano impetuoso; 

Te lo he dicho con el sol, 
que dora desnudos cuerpos juveniles 
y sonríe en todas las cosas inocentes; 

Te lo he dicho con las nubes, 
frentes melancólicas que sostienen el cielo, 
tristezas fugitivas; 

Te lo he dicho con las plantas, 
leves criaturas transparentes 
que se cubren de rubor repentino; 

Te lo he dicho con el agua, 
vida luminosa que vela un fondo de sombra; 
te lo he dicho con el miedo, 
te lo he dicho con la alegría, 
con el hastío, con las terribles palabras. 

Pero así no me basta: 
más allá de la vida, 
quiero decírtelo con la muerte; 
más allá del amor, 
quiero decírtelo con el olvido.

Sunday, July 8, 2018

Hands in Poems: Nuria Ruiz de Viñaspre


Ahora que el amor se me instala
Puedo dormir en paz y mirarte a 
los ojos
Aunque me diluya y tiemble mi
cuerpo bajo tu mano
Como un perro aterido y 
hambriento
Ahora que el amor se me instala
Quiero articular palabras
Aunque me derrita si estoy en tus
bocas

Saturday, July 7, 2018

Words in Poems: José Mármol



Tristeza que es amor

estos días azules y este sol de la infancia
Antonio Machado

Camino de morir, aquel sendero mismo de la vida,
un borbotón de azul sobre la faz del día
y un sol que se repite para no ser nunca igual.
Camino de morir, esa huella perdida hacia el porvenir incierto.
El idioma de un verso, un aire de febrero, la derrota;
la posesión de todo como propiedad de nada;
la ruta del destierro, el ayer que ahora es nunca;
la infancia, el limonero, tu hoy es siempre todavía, por 
llegar.
Con cada canto voy diciendo lo que nace, lo que brota
del aire.
Nombrar es el más bello misterio de los labios.
Toda palabra es tiempo; cada imagen un recuerdo.
El odio de unos hombres secó aguas tranquilas,
sonoros arroguemos
y los campos de frutos hizo polvo para el fuego.
El odio, la furia, la rabia de las fieras,
la ira que me hizo caminar sobre cuchillos,
con lágrimas de plomo y el invierno entre las venas.
Camino de morir, porque cada paisaje es un rumor y es vida.
Hay almas del tamaño de la inmensidad de un verso.

Friday, July 6, 2018

The Heart in Poems: María do Cebreiro (VI)


M.P. (extracto)

1.
O meu corazón ardía como unha faísca e agora é duro como o pedernal. É duro como o daquelas dornas que rexeitaban os homes que as cantaban porque non eran deuses.

O meu corazón írguese como unha vela alta no maestro dun barco.

Thursday, July 5, 2018

The Heart in Poems: Silvina Ocampo



Al rencor

No vengas, te conjuro, con tus piedras;
con tu vetusto horror con tu consejo;
con tu escudo brillante con tu espejo;
con tu verdor insólito de hiedras.

En aquel árbol la torcaza es mía;
no cubras con tus gritos su canción;
me conmueve, me llega al corazón,
repudia el mármol de tu mano fría.

Te reconozco siempre. No, no vengas.
Prometí no mirar tu aviesa cara
cada vez que lloré sola en tu avara
desolación. Y si de mí te vengas,

que épica sea al menos tu venganza
y no cobarde, oscura, impenitente,
agazapada en cada sombra ausente,

fingiendo que jamás hiere tu lanza.

Entre rosas, jazmines que envenenas,
¿por qué no te ultimé yo en mi otra vida?
Haz brotar sangre al menos de mi herida,
que estoy cansada de morir apenas.

Wednesday, July 4, 2018

The Heart in Poems: Alfonsina Storni (VIII)



EL RACIMO INOCENTE

Así, como jugando, te acerqué el corazón
Hace ya mucho tiempo, en una primavera...
Pero tú, indiferente, pasaste por mi vera...
Hace ya mucho tiempo.

Sabio de toda cosa, no sabías acaso
Ese juego de niña que cubría discreto
Con risas inocentes el tremendo secreto,
Sabio de toda cosa...

Hoy, de vuelta a mi lado, ya mujer, tú me pides
El corazón aquél que en silencio fue tuyo,
Y con torpes palabras negativas arguyo
Hoy, de vuelta a mi lado.

Oh, cuando te ofrecí el corazón en aquella
Primavera, era un dulce racimo no tocado
El corazón... Ya otros los granos han probado
Del racimo inocente...

En Irremediablemente (2005)

Tuesday, July 3, 2018

The Heart in Poems: Fernando Pessoa (II)



A tua voz fala amorosa...
Tão meiga fala que me esquece
Que é falsa a sua branda prosa.
Meu coração desentristece.


Sim, como a música sugere
O que na música não está,
Meu coração nada mais quer
Que a melodia que em ti há...


Amar-me? Quem o crera? Fala
Na mesma voz que nada diz
Se és uma música que embala.
Eu ouço, ignoro, e sou feliz.


Nem há felicidade falsa,
Enquanto dura é verdadeira.
Que importa o que a verdade exalça
Se sou feliz desta maneira?

Monday, July 2, 2018

The Heart in Poems: Jaime Sabines (III)




Los amorosos

Los amorosos callan.
El amor es el silencio más fino,
el más tembloroso, el más insoportable.
Los amorosos buscan,
los amorosos son los que abandonan,
son los que cambian, los que olvidan.

Su corazón les dice que nunca han de encontrar,
no encuentran, buscan.
Los amorosos andan como locos
porque están solos, solos, solos,
entregándose, dándose a cada rato,
llorando porque no salvan al amor.

Les preocupa el amor. Los amorosos
viven al día, no pueden hacer más, no saben.
Siempre se están yendo,
siempre, hacia alguna parte.
Esperan,
no esperan nada, pero esperan.

Saben que nunca han de encontrar.
El amor es la prórroga perpetua,
siempre el paso siguiente, el otro, el otro.
Los amorosos son los insaciables,
los que siempre -¡que bueno!- han de estar solos.
Los amorosos son la hidra del cuento.

Tienen serpientes en lugar de brazos.
Las venas del cuello se les hinchan
también como serpientes para asfixiarlos.
Los amorosos no pueden dormir
porque si se duermen se los comen los gusanos.
En la oscuridad abren los ojos
y les cae en ellos el espanto.
Encuentran alacranes bajo la sábana
y su cama flota como sobre un lago.

Los amorosos son locos, sólo locos,
sin Dios y sin diablo.
Los amorosos salen de sus cuevas
temblorosos, hambrientos,
a cazar fantasmas.
Se ríen de las gentes que lo saben todo,
de las que aman a perpetuidad, verídicamente,
de las que creen en el amor
como una lámpara de inagotable aceite.

Los amorosos juegan a coger el agua,
a tatuar el humo, a no irse.
Juegan el largo, el triste juego del amor.
Nadie ha de resignarse.
Dicen que nadie ha de resignarse.
Los amorosos se avergüenzan de toda conformación.
Vacíos, pero vacíos de una a otra costilla,
la muerte les fermenta detrás de los ojos,
y ellos caminan, lloran hasta la madrugada
en que trenes y gallos se despiden dolorosamente.

Les llega a veces un olor a tierra recién nacida,
a mujeres que duermen con la mano en el sexo,
complacidas,
a arroyos de agua tierna y a cocinas.
Los amorosos se ponen a cantar entre labios
una canción no aprendida,
y se van llorando, llorando,
la hermosa vida.