A literatura parece capturar a pura esencia da infancia. Fala do noso eu pequeniño de xeito cativador e envolvente, lonxe do discurso construtivista que categoriza aos/ás nenos/as como "proxectos de persoas" dependentes e inestables que cómpre coidar e educar para que alcancen o seu desenvolvemento pleno.
Por iso nos fascinan personaxes memorables coma Susana (A nena do abrigo de astracán) Oliver (Oliver Twist), Matilda, Balbino (Memorias dun neno labrego), Alice (Alice in Wonderland), Bruno (The Boy in the Striped Pajamas), Anne (Anne of Green Gables), Dorothy (The Wonderful Wizard of Oz) ou Tom (The Adventures of Tom Sawyer). A través deles recuperamos a frescura e a coloquialidade da voz que nós tamén tivemos unha vez. Recoñecemos a nobreza, o enxeño e a inocencia que eles/as destilan e que pode que nós conservemos... pero xa un tanto esfarrapados.
Fóronsenos esfiañando no camiño cara o desenvolvemento pleno. Fai falta zurcilos. Remendalos cos fíos das historias que nos levan de volta transitoria á patria da infancia que dicía Rilke. Contos que nos fan reabrir o noso baúl (M. Carol), contemplar o remuíño de soños e ilusión que contén e meternos dentro a apalpar a súa substancia e profundidade.
Por iso nos fascinan personaxes memorables coma Susana (A nena do abrigo de astracán) Oliver (Oliver Twist), Matilda, Balbino (Memorias dun neno labrego), Alice (Alice in Wonderland), Bruno (The Boy in the Striped Pajamas), Anne (Anne of Green Gables), Dorothy (The Wonderful Wizard of Oz) ou Tom (The Adventures of Tom Sawyer). A través deles recuperamos a frescura e a coloquialidade da voz que nós tamén tivemos unha vez. Recoñecemos a nobreza, o enxeño e a inocencia que eles/as destilan e que pode que nós conservemos... pero xa un tanto esfarrapados.
Fóronsenos esfiañando no camiño cara o desenvolvemento pleno. Fai falta zurcilos. Remendalos cos fíos das historias que nos levan de volta transitoria á patria da infancia que dicía Rilke. Contos que nos fan reabrir o noso baúl (M. Carol), contemplar o remuíño de soños e ilusión que contén e meternos dentro a apalpar a súa substancia e profundidade.
Contos coma O trapecista da malla de rombos (2018), a novela máis recente de Alberto Canal. Ao engado dun personaxe peterpanesco únese o atractivo da singularidade e o misterio de Benposta, a Ciudad de los Muchachos. Benposta, unha "cidade" cun autogoberno democrático e autarquía económica que naceu en 1956 e durou uns corenta anos. A súa Escola do Circo perseguía unha función social e inclusiva, similar ao programa Cirque du Monde do Cirque du Soleil. Acolleu a uns 200 nenos e nenas nos seus 40 anos de existencia.
Fidel desexa ser Iupanki, o trapecista da malla de rombos. Quere ser volteador, e esa ilusión será a súa forza motriz:
"Viña de sufrir un forte ataque de ilusión e iso fixo que por unha miga se sentise o neno máis feliz do mundo" (p.17)
"Non se decatan de que están a xogar cun dos sentimentos máis importantes da historia da humanidade: a ilusión dun neno por interpretar unha cantiga que procura felicidade para o corazón doutros nenos" (p.95)
"... a memoria do soño de Benposta pervivirá por sempre, porque ningún destes milhomes que se senten poderosos será capaz de matar a ilusión que provoca nos corazóns dos nenos a chegada do circo a calquera lugar do mundo" (p.167)
"Crer, cren os maiores; os nenos só temos ilusión" (p.193)
Iupanki é o protagonista indiscutible, pero a historia ocorre figurada e literalmente por riba da súa cabeza, no mundo adulto onde os soños deben camiñar pola corda frouxa das acusacións de explotación infantil ou pederastia.
Se Iupanki é o volteador, Benposta e a súa comunidade son o seu portor. Entre os dous (individuo e comunidade) executan o exercicio de equilibrio, balance e tempo. Iupanki non pode realizar as súas piruetas sen as presas de mans que lle serven de apoio no poliedro da vida: Nuna, Maeko, Ruxandra, o padre Silveira, Moacir e os demais.
"... a Grande Aventura, e esta consistía en vivir unha morea de experiencias humanas na rúa, que lles ensinaban aos rapaces a valorar as cousas importantes da vida" (p.65)Non se trata dun adoutrinamento. Iupanki é o epítome da resiliencia e a loita por conseguir os obxectivos propostos partindo da súa propia avaliación das circunstancias. A súa agulla de marear sinala a terra dos soños e colle o camiño menos transitado para emerxer ao outro lado da infancia, alén das convencións sociais, a discriminación e os prexuízos. A medida que vai adquirindo a axilidade e o equilibrio do acróbata, vai conformando a súa propia definición do que é a ilusión (p.183).
Canal confronta hábilmente a inocencia do neno cos paradoxos do mundo real, desenmascarando con brutal sutileza as deficiencias da nosa sociedade coma se dunha fábula se tratase, moi ao xeito de A. de Saint-Exupéry. Non é que faga unha idealización da infancia pero, como en Benposta, quédanos claro que "... os nenos sempre ocupan o cumio da pirámide da xente importante" (p.34).
Saltos, volteos e rotacións argumentais sucédense ao ritmo do gran himno da ilusión, alternándose no poliedro deste circo que é o mundo. Todo o relato constitúe un exercicio de preparación para a "execución d[a] gran pirueta mortal" (p.9) que se presaxia na primeirísima páxina. E como veladura traslúcida deste gran cadro, o amor incipiente de Nuna e Iupanki ou o amor doente de Ruxandra e Moacir:
"Iupanki nunca lera nada tan fermoso como aquela carta de amor que mesmo parecía que fora escrita co sangue que a Ruxandra lle abrollaba do corazón" (p.134)
"O mundo non pode vivir sen ilusión"
(p.141)
Para saber máis:
- Noticia en La Voz de Galicia (01/04/2016)
- Noticia en el diario.es (05/10/2013)
- Noticia no Faro de Vigo sobre o falecemento do Padre Silva (03/09/2011)
- Noticia en El Mundo (05/12/2004)
- Libro Community Worker's Guide: When Circus Lessons Become Life Lessons (2010)
No comments:
Post a Comment